(Resim: Andy Warhol ve Jonas Mekas, Mekas'ın Scenes from the Life of Andy Warhol isimli filminden)Türkiye'de deneysel sinema ne durumda? Kimler, neler çekiyor, kimler bu iş'le uğraşmış? 'Deneysel sinema' lafını çok duyarız; böyle adlandırılan filmlere yanlızca başarısız olduğundan dolayı böyle bir isim verilmiş olmasınıda. Gerçek payı yok değil tabii, özellikle deneysel sinemanın tarihini bilmeyenler için, deneysel sinemadan yanlızca David Lynch anlayanlar için. Ki 'deneysel', 'avant-garde', 'sanatçı filmi', 'şiir film', 'yeraltı film' gibi ve daha birçok isimlerle andığımız filmlerin oldukça uzun bir tarihi var, hatta sinemanın başlangıcına kadar gidiyor bu iş. Bu isimler altında film yapan sinemacılar üzerine Türkiye'de şu ana kadar neler yapılmış, neler gösterilmiş?
Sabri Kaliç'in
Deneysel Sinemanın Kısa Tarihi isimli tez çalışması olduğunu zannettiğim kitap 1992 yılında Hil Yayınları tarafından basılmış ve halen kitapçılarda bulunabiliniyor. Kitap'ın sorunsuz olduğunu söylemek ya da detaylı olduğunu söylemek yanlış olur; ama bazı önemli sinemacılar hakkında dilimizde bulunulabilinen tek kaynak olduğu da bir gerçek. Kaynakçası oldukça iyi kitaplarla donatılmış olmasına rağmen, esas olarak Sheldon Renan'ın 1967 senesinde çıkmış
An Introduction to the American Underground Film isimli kitabını kullanıyor.
Bu kitapdan çıkardığımız kadarıyla
Werner Nekes bir ara Türkiye'de bir seminar vermiş. Tahminimce yanında bir iki film de getirmişdir. Belki
kendi filmleri, ya da başkaları... kim bilir? Belki siz biliyorsunuzdur...
Tek tük başka gösterimler hakkında da duymuşluğum var... 1999'daki 6. İstanbul Biennial'inde
Gregory Markopoulos'un bir işi de gösterilmiş. Bununla birlikte Sevin Okyay ve Tuna Erdem'de onun filmleri hakkında
bir sunum gerçekleştirmişler. Ondan sonra'da Bilgi Üniversite'sinde bir seri 'deneysel' film gösterilmeye başlanmış, ama hangileri ve nasıl gösterildiğini de bilmediğimi belirtmeliyim.
Ankara'da bir ara Kızılay'daki Eylül Kafe'de de gösterimler oluyordu, ama bunlar hep videodaydı...
Başka başka neler var, neler oldu acaba? Zamanında Sinematek'de gösterimler oldu mu acaba?
Tabii ki, Eylül Cafe'nin yaptığı gibi, bazı yerler bu filmleri video'da göstermiş olabilir. Sonuçta artık Maya Deren'in, Stan Brakhage'in ve daha bir çoğunun filmleri DVD'de bulunuyor, UbuWeb'de, Youtube'da izlenilinebiliniyor. Ama bu işleri video'da görmüş olmak, Matisse'in bir posterini görmüş olup, bu resmi gerçekten 'gördüğümüzü' söylemek gibi bir şey. Filmden video'da, özellikle bu filmlerde kaybolan, anlaşılmayan o kadar çok şey var ki...
Ve tabii ki, bu eserleri film halinde kiralamak da pahalı.
Ama niye olmasın?
